راننده خودرو نیاز به آگاهی از شرایط بخش‌های مختلف خودرو در هنگام رانندگی دارد و نمی‌تواند به صورت مداوم از خودرو پیاده شود و وضعیت قسمت‌های مختلف از جمله: روغن موتور، بنزین، باد لاستیک‌ها و بسیاری دیگر از موارد فنی خودرو را بررسی کند. وظیفه‌ی انتقال این اطلاعات به عهده‌ی سنسورهای خودرو است. اکنون قصد داریم در این مقاله‌ی الکو به موشکافی سنسور دریچه گاز که یکی از مهم‌ترین سنسورهای خودروها است، میپردازیم.
سنسور دریچه گاز چیست؟
این قطعه مهم در سیستم سوخت‌رسانی است و وظیفه دارد، فرآیند مخلوط شـدن هوا و سوخت را به طور دقیق و با نسبت صحیح کنترل کنـد. تزریق سوخت به محفظه احتراق خودرو با توجه به سیگنال‌های ارسالی از سنسور دریچه گاز، انجام می‌شود.
سنسور دریچه گاز
سنسور دریچه گاز کجا قرار دارد؟
این سنسور روی دریچه گاز (نزدیکی استپر موتور) نصب می‌شود و از یک سمت درون دریچه گاز و از سمت دیگر به سیم گاز وصل است. سنسور دریچه گاز به طور متوسط در هر ثانیه، داده‌های مرتبط با تغییر موقعیت دریچه گاز را محاسبه می‌نماید. اهمیت این داده‌ها در تعیین مقدار دقیق و مناسب سوخت است. خرابی سنسور دریچه گاز علاوه بر مصرف سوخت بیشتر، می‌تواند به قطعات خودرو هم آسیب بزنـد.
عملکرد سنسور TPS به چه صورت است؟
سنسور دریچه‌ی گاز تنها در موتورهایی استفاده می‌شود که دارای دریچه گاز مکانیکی هستند یعنی دریچه در آن‌ها با سیم گاز باز و بسته می‌شود. عموما در تمامی خودروهای تولیدی شرکت سایپا از دریچه گاز معمولی استفاده شده است که سنسور دریچه گاز آن‌ها بر روی خود دریچه گاز نصب شده است.
دریچه گاز یکی از قطعات اصلی موتور خودرو در بخش مکش است. وظیفه این قطعه تنظیم میزان هوای ورودی به داخل سیلندرها است. وقتی که شما پدال گاز را فشار می‌دهید، دریچه گاز باز می‌شود تا هوای بیشتری به مجرای مکش و در نهایت سیلندرها برسد. هم‌زمان با این کار، تزریق سوخت نیز افزایش می‌یابد تا قدرت بیشتری تولید شود. این قطعه از اجزای مختلفی تشکیل شده که سنسور دریچه گاز یکی از مهم‌ترین آنهاست. این سنسور نقشی حیاتی در کارکرد درست موتور دارد و در صورت خرابی، می‌تواند مشکلاتی را برای خودروتان ایجاد کند.
این سنسور چند جزء اصلی دارد؟
سنسور دریچه گاز شامل ۳ پین مختلف است:
پین ۱: مثبت ۵ ولت
پین ۲: سیگنال
پین ۳: اتصال منفی
این سنسور توسط یک میله به پولکی که درون دریچه گاز وجود دارد متصل می‌شود و با باز و بسته شدن پولکی، سنسور، اطلاعاتی را به‌صورت ولتاژ برای کامپیوتر ارسال می‌کند. زمانی که راننده سوئیچ را باز می‌کند اطلاعاتی از پین ۱ یعنی پین مثبت ۵ ولت و پین اتصال منفی برای سنسور ارسال می‌گردد. هنگامی‌که خودرو روشن است و راننده پای خود را روی پدال گذاشته و گاز می‌دهد، مقاومت متغیر، میزان باز شدن دریچه گاز توسط پولکی را به ولتاژ تبدیل می‌کند. این ولتاژ توسط پین ۲ برای کامپیوتر خودرو ارسال می‌گردد.
انواع دریچه گاز موتور
دریچه گاز مکانیکی
دریچه گاز مکانیکی که به آن دریچه گاز سیمی نیز گفته می شود، نوع سنتی و قدیمی تر دریچه گاز است. در این نوع دریچه، زاویه دریچه به طور مستقیم توسط راننده از طریق پدال گاز و یک سیم یا میله متصل به آن کنترل می شود.
دریچه گاز برقی
دریچه گاز برقی که به آن دریچه گاز ETB) نیز گفته می شود، نوع مدرن تر و پیشرفته تر دریچه گاز است. در این نوع دریچه، زاویه دریچه توسط یک موتور الکتریکی کوچک به نام سروو موتور (Servo Motor) کنترل می شود.
دریچه گاز پروانه ای
دریچه گاز پروانه ای رایج ترین نوع دریچه گاز در هر دو نوع مکانیکی و برقی است. در این نوع دریچه، یک صفحه فلزی به شکل پروانه در داخل محفظه دریچه گاز قرار دارد. با چرخش این صفحه، میزان هوای ورودی به موتور کنترل می شود.
سنسورهای دریچه گاز بر اساس نوع کامپیوتر بر روی خودرو نصب می‌شوند. در هر مدل کامپیوتر باید مدل مخصوص به همان خودرو را مورد استفاده قرار داد؛ در غیر این‌صورت نصب مدل دیگری بر روی خودرو جوابگو نخواهد بود و مشکلات متعددی ازجمله ریپ زدن خودرو را به همراه خواهد داشت.
خرابی سنسور دریچه گاز چه تاثیری در عملکرد خودرو دارد؟
-گاهی اوقات ممکن است احساس کنید که خودرو آن طور که باید شتاب نمی‌گیرد. ممکن است وقتی پا را روی پدال گاز فشار می‌دهید، خودرو شروع به تکان خوردن می‌کند. این امکان نیز وجود دارد که خودرو شتاب بگیرد؛ اما احساس کنید که قدرت همیشگی را ندارد. در برخی موارد نادر نیز شاهد هستیم که بدون فشار دادن پدال گاز، سرعت به‌صورت ناگهانی افزایش پیدا می‌کند.
-اگر هنگام ترمز گرفتن یا حرکت با دور موتور پایین به یکباره خودرو خاموش شود، می‌توان نتیجه گرفت که این سنسور خراب شده است. به عبارت دیگر سنسور، سیگنال لازم برای بسته شدن موقعیت دریچه گاز را صادر نمی‌کند و در نتیجه موتور به طور ناگهانی خاموش می‌شود.
-یکی دیگر از علائم خرابی سنسور دریچه گاز، افزایش مصرف سوخت به‌صورت نامتعارف است. شما به‌عنوان راننده می‌دانید که مصرف سوخت خودرو شما چقدر است. اگر احساس می‌کنید که باک سوخت خودرو در زمان کوتاه‌تری از شرایط عادی خالی می‌شود، باید نسبت به بروز مشکل در سیستم سوخت‌رسانی خود حساس شوید.
– یکی از جدی‌ترین نشانه‌های خرابی این قطعه، گاز خوردن ماشین در حالت خلاص است. دقت داشته باشید که در نگاه اول این طور به‌نظر می‌رسد که مشکل گاز خوردن خود به خود ماشین در حالت خلاص، مربوط به خراجی استپر موتور است. این در حالی است که معمولا آسیب دیدن سنسور دریچه گاز باعث بروز این مشکل می‌شود. حتی اگر حین تعویض دنده، گاز خوردن ماشین حالت غیرطبیعی پیدا می‌کند، باید نسبت به خرابی این قطعه الکترونیکی حساس شوید.
– اگر بعد از رها کردن پدال گاز، درجه دور موتور با تأخیر به حالت نرمال برگردد، ایراد از سنسور دریچه گاز است. در چنین شرایطی سنسور حالت فنری بودن خود را از دست داده است و چندثانیه‌ای زمان خواهد برد تا به حالت اولیه بازگردد.
چه عواملی باعث خرابی سنسور دریچه گاز (TPS) می‌شود؟
- یکی از عوامل خرابی سنسور دریچه گاز، خیس شدن سنسور است. رانندگانی که خودرو خود را به کارواش برده و موتور آن را شستشو می‌دهند حتماً باید سوکت تمام سنسورها از جمله سنسور دریچه گاز را توسط باد خشک کنند. معمولاً کارواش‌های جدید به دستگاه مربوطه برای این مورد مجهز هستند.
- دیگر عاملی که در خرابی این سنسور تأثیرگذار است فشار آوردن بیش‌ازحد معمول و گاز دادن زیاد به خودرو است. دور موتور خودرو را تا حد کاتاف بالا نبرید تا آسیبی به سنسور دریچه گاز وارد نشود.
- کثیف بودن محفظه دریچه گاز و کثیف ماندن به مدت طولانی نیز باعث خراب شدن سنسور دریچه گاز می‌شود. اگر محفظه داخل دریچه گاز به مدت طولانی کثیف بوده و جرم گرفته باشد، باعث باز ماندن پولکی می‌شود. اگر پولکی باز باشد، به دنبال آن سنسور دریچه گاز نیز باز شده و به‌اندازه ۱ یا ۲ درجه تغییر زاویه پیدا می‌کند. زاویه داشتن طولانی‌مدت مقاومت متغیر را دچار خرابی خواهد کرد. در چنین حالتی، حتی با شستن و تمیز کردن محفظه داخل دریچه گاز، سنسور به حالت قبل خود بازنمی‌گردد و باید تعویض شود.
آیا امکان تعمیر سنسور TPS وجود دارد؟
سنسور دریچه گاز قطعه نسبتا پیچیده الکترونیکی است. بنابراین تعمیر آن جنبه کاملا تخصصی دارد و باید به تعمیرگاه‌های ویژه مراجعه کنید. گاهی اوقات تعویض این قطعه از نظر اقتصادی توجیه بیشتری دارد؛ چرا که این سنسورها نیز مانند هر یک از قطعات دیگر در خودرو عمر مفید مشخصی دارند و بعد از مدتی نیاز به تعویض پیدا می‌کنند. در این شرایط حتی اگر سنسور TPS (یا دریچه گاز) خودروتان را تعمیر کنید، ممکن است که خیلی زود دوباره با مشکل روبهرو شود.
چطور سنسور TPS خودرو را عیب‌یابی کنیم؟
در گام اول از دیاگ استفاده می‌شود تا کد خطای مربوط به سنسور دریچه گاز شناسایی گردد. پس از آن نوبت به رفع عیب می‌رسد. گاهی اوقات مشکل اصلی مربوط به دریچه گاز است. از جمله مشکلاتی که در این زمینه باید اشاره کنیم، عبارت‌اند از:
- باز بودن دریچه گاز در حالت عادی
- تغییر زاویه دریچه گاز از صفر درجه
- آسیب دیدن سیم گاز دریچه
در صورتی که خرابی مربوط به دریچه باشد، باید ابتدا نسبت به حل آن اقدام کنید. در ادامه باید به سراغ سنسور TPS بروید. معمولا وقتی ولتاژ جریان برق ورودی به سنسور کمتر از 400 ولت باشد، شتاب‌گیری ماشین با مشکل روبهرو می‌شود. ابتدا با استفاده از دستگاه باید ولتاژ جریان برق را اندازه‌گیری کنید. در صورتی که ولتاژ در محدوده مجاز نباشد، باید سیم‌های سنسور را بررسی کنید. اگر شاهد قطعی سیم‌ها بودید، باید آن‌ها را تعویض کنید. در غیر این صورت ایراد به طور مستقیم متوجه سنسور دریچه گاز است.
ما در این مقاله از الکو سعی کردیم تا شما را با ویژگی‌های سنسور دریچه گاز آشنا کنیم. فراموش نکنید که این سنسور یکی از مهم‌ترین قطعات داخل یک خودرو به حساب می‌رود و خرابی آن نه تنها باعث از کار افتادن خودرو می‌شود، بلکه می‌تواند به آسیب‌دیدگی دیگر قطعات از جمله موتور منجر شود و شما را متحمل هزینه‌های سنگین کند.
